Kayıtlar

كېسەللىكلەر ئىرسىي مۇ ؟ نەپسانىي مۇ؟

  ئىنسانىي ئەخلاق- پەزىلەتلەر ئىچىدىكى ئەڭ مۇھىم خىسلەت دۇرۇسلۇقتۇر. دۇرۇسلۇق ئەڭ مۇھىم تارازا بولۇپ، بۇ تارازا بىلەن ئىنساننىڭ ھەقىقىي قىممىتىنى ئۆلچەپ چىققىلى بولىدۇ. شۇڭا سەمىمىيەتسىز، يالغانچى ئىنسانلارنى ئەڭ قىممەتسىز ۋە ئەخلاقسىز دىيىشكە بولىدۇ. بۇ خىل ئىنسانلارنىڭ ئىرادىسى، ئېتىقادى، ئېتىبارى بولمىغانلىقى ئۈچۈن جەمئىيەتكە، مىللەتكە پايدىسى بولۇش بىر تەرەپتە تۇرسۇن، ئۆزىگىمۇ پايدىسى بولمايدۇ. چۈنكى ئۇلار ئەڭ ئاۋۋال ئۆزىگىمۇ دۇرۇس بولمىغاچقا، ئۆزىنىڭ خاتالىقىنى بىلىپ تۇرۇپ قوبۇل قىلمايدۇ. مەيدانغا كەلگەن مەسىلىنىڭ ئۆز قىلمىشىنىڭ نەتىجىسى ئىكەنلىكىنى بىلسىمۇ، ئىشتانغا چىققان كۆڭۈلگە تايىن بولسىمۇ، گۇناھىنى ئېتىراپ قىلىشقا جۈرئەت قىلىش تۈگۈل مەسئۇلىيەتنى باشقىلارغا ئارتىشقا ئارانلا تۇرىدۇ. خاتانى قوبۇل قىلمىغانلىقى، سەۋەبىنى ئىزدىنىپ تۈزەتمىگەنلىكى ئۈچۈن، خاتالار چوڭىيىپ تاغ بولۇپ دۇرۇس بولمىغان ئىنساننى مىجىپ تاشلايدۇ. مەسىلە ئىنسانلارنىڭ ئەڭ زور بايلىقى بولغان ساغلاملىق بولغاندا، كېسەللىكلەرنىڭ سەۋەبىنى يوشۇرۇش بىلەن ئۆلۈم ئاشكارا ھالغا كېلىدۇ. ئۆزىگە دۇرۇس بولمىغان ئىنسانلار، كې
Devamı

ئاسان ئۆلۈم ئاسان ئەمەس

  ئانا ۋەتەننىڭ ئىللىق قوينىدا چوڭ بولغان، ئاتا - ئانا ۋە  ئۇرۇق - تۇغقاننىڭ مېھرى - مۇھەببەت بىلەن يۇغۇرۇلغان ئېسسىق قۇچىقىدا يېتىلگەن ئوتتۇرا ياشلاردىكى بىزلەرنىڭ كۆپچىلىكى ، چوڭلارنىڭ ھەر دائىم « ئاسان ئۆلۈم » تىلەيدىغانلىقىغا شاھىت بولغان بولۇشىمىز مۇمكىن. ياش قىرىقتىن ئاشقاندا ، ئۆلۈمنىڭ ئۇچى يىراقلاردىن كۆرۈنۈشكە باشلىغاندا،  يۈرەك تېخى قېردىن ئاشالماي كۆيگەندە، مەۋجۇتلۇق ( Ontology ) ۋە ھىكمەت ( Epistemology ) پەيلاسوپلارنىڭ ئۆلۈم توغرۇلۇق يازغانلىرىنى ئوقۇغاندا ئاتا - بوۋىمىزنىڭ بۇ قەدەر مۇرەككەپ ۋە چۇڭقۇر ئۇقۇمنى پەقەت ئاسان ئۆلۈمدىن ئىبارەت ئىككى سۆزىگە يىغىنچاقلىغان قابىلىيىتىنى كۆرگەندە، ئۇلارنىڭ ھەقىقىي ھايات پەيلاسوپلارى ئىكەنلىكىگە ئاپىرىن ئوقۇماي تۇرالمايمەن. چۈنكى پەيلاسوپلار مەيلى ئۆلۈمنى يىڭى ھاياتقا بېسىلغان قەدەم ، بىر يىڭى ماكانغا كۆچۈش، ئۆلۈم بىر يىڭى تۇغۇلۇش، ئۆلۈم ئاڭدىكى ئويغىنىش دېسۇن، مەيلى ئۆلۈمنى دەھشەتلىك ھادىسە، سىر، ھاياتقا قويۇلغان نۇقتا دېسۇن، ئۆلۈمنى تونۇش، ھايات ۋە ئۆلۈم تەڭپۇڭلۇقىنى قۇرۇش، ئۆلۈمگە قارتا سەممىي پوزىتسىيە تۇتۇش قاتارلىق بىر مۇنچە ن
Devamı

ئۇچۇرنىڭ پارتىلىشى ، بۇلغىنىشى ۋە ساقلىقنىڭ بۇزۇلۇشى

ئىنسانلىق تارىخىدىكى ھەر دەۋرنىڭ ئۆزگە خاس ئالاھىدىلىكلىرى بار بولۇپ، ھەر دەۋر ئىنسان تۇرمۇشىغا، ئاڭ - تۇيغۇسىغا ۋە ساغلاملىقىغا ھەم مۇسبەت ھەم مەنپىي تەسىرلەر ئېلىپ كەلمەكتە. گەرچە جەمئىيەتنىڭ تەرەققىياتى تەبىئەتنىڭ قانۇنىيىتى بولسىمۇ، بۇ يەردىكى « تەرەققىيات » ئۇقۇمى ناھايىتى مۇجمەل بىر تەرىپ بولۇپ، تەرەققىياتقا ئوخشاش بولمىغان بۇرجەكتىن قارىسىڭىز پەرقلىق نەتىجىلەرگە ئىگە بولىسىز. ئەگەر جەمئىيەت تەرەققىياتىغا جەمئىيەتنىڭ ۋاستىسى بولغان ئىشلەپچقىرىش ۋاستىلىرى تەرىپىدىن قارىسىڭىز،  ھەقىقەتەن ئۈزلىكسىز تەرەققىي قىلىۋاتقان بىر رەسىمنى كۆرۈپ، ئۇنىڭدىن مەس بولۇپ ئەس - ھۇشىڭىزنى يوقۇتۇپ قويشىڭىز تۇرغانلا گەپ. ئەگەر جەمئىيەت تەرەققىياتىغا جەمئىيەتنىڭ مەقسىتى بولغان ئىنسان ۋە ئىنساننىڭ مەنىۋىي تەرىپىدىن قارىسىڭىز،  زور چېكىنىشنى كۆرۈپ قورقىدىن شۈركىنىپ كېتىشىڭىز مۇمكىن. قاچان جەمئىيەتنىڭ تەرەققىياتى جەمئىيەتنىڭ مەقسىتى بولغان ئىنساننىڭ مەنىۋى تەرەققىياتنى ئاساس غايە قىلغاندا  بۇ تەرەققىيات ئىنسانغا بەخت - سائادەت، خۇشال - خۇراملىق ئېلىپ كېلىدۇ.  قاچانكى جەمئىيەتنىڭ تەرەققىياتى نوقۇل ماددىي تە
Devamı

خاشۇ بىلەن ساقلىق خانۇ - ۋەيران

  يېمەك- ئىچمەك سانائىتىنىڭ تەرەققىي قىلىشى، تەبىئىي يېمەك- ئىچمەك ئېڭىنىڭ سۇسلىشىشىغا ئەگىشىپ، يۈكسەك پەن- تېخنىكا ئوراپ- قاچىلاش ئۇسۇللىرى بىلەن تەڭ ھاياتىمىزغا بۆسۈپ كىرگەن خاشۇ - سۇلياۋلارنىڭ ساغلاملىقىمىز ئۈچۈن نەقەدەر  خەتەرلىك، ئىممۇنىتېت سىستېمىمىز ئۈچۈن نەقەدەر ئېغىر يۈك ئىكەنلىكى توغرىسىدا بۇرۇن يېزىلغان  « خاشۇ بالىلار، سۇلياۋ قىزلار » ، « تېشى پال- پال، ئىچى غال- غال » تېمىدىكى يازىمىلاردا ئەتراپلىق توختىلىپ بولغان ئىدۇق.  ئەمما يېقىندا مېدىتسىنا ساھەسىدىكى ئەڭ يۇزئابىرويلۇق ژۇرنال بولغان «  New England Journal of Medicine  » دە دۇنيادا تۇنجى قېتىم   خاشۇ - سۇلياۋ بىلەن كېسەللىكلەر ئوتتۇرسىدىكى مۇناسىۋەت كۆز بىلەن كۆرگىلى ، قول بىلەن تۇتقىلى بولىدىغان دەلىللەر بىلەن كۆرسىتىلىپ بىرىلگەن بىر ماقالە ئېلان قىلىندى . بۇنىڭ بىلەن خاشۇ - سۇلياۋلارنىڭ پال- پال ماسكىسى ئىلمىي تەتقىقات قايچىسى بىلەن يىرتىلىپ تاشلىنىپ، غال- غال ئىچكى يۈزى ئوتتۇرىغا چىققان ،  ئۇلارنىڭ بۇرۇن تەكىتلەپ ئۆتۈلگەندەك نۇرغۇن كېسەللىكلەرنىڭ سەۋەبى ئىكەنلىكى ئىسپاتلانغان بولىدى. بۇ تەتقىقات نەتىجىسى بەرگەن ھايا
Devamı

سىئانىددىن زەھەرلىنىش

  ئائىلە بىر ئىنساننىڭ ئۆسۈپ- يېتىلىشى ئۈچۈن نەقەدەر مۇھىم بولغاندەك ، بىز ياشاۋاتقان مۇھىت، نەپەس ئېلىۋاتقان ھاۋا، ئېچىۋاتقان سۇ، قەدىمىمىز تېگىۋاتقان تۇپراقمۇ بىر ئىنساننىڭ بەدەن ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم . بىر ئىللىق ئائىلە مۇھىتىدىن  مەھرۇم، ئاتا - ئانىسىنىڭ ئىسسىق قۇچىقىدىن يىراق چوڭ بولىۋاتقان يېتىم بالىلارنىڭ جىسمانىي ، ئەقىلىي، ئەخلاقىي ۋە روھىي جەھەتتىن ساغلام يېتىلىشى تەس بولغاندەك ۋە ئۇلارغا كەلگۈسىدە كېسەللىك ، نامراتلىق ، ئوغرىلىق قاتارلىق يامان ئىللەتلەر مىراس بولۇپ قالدىغانغا ئوخشاش ، مەينەت ۋە زەھەرلىك مۇھىتتا ياشاۋاتقان ئىنسانلار ئۈچۈن ساغلاملىق پەقەت ئۆتكۈنچى ئۇقۇمدىن ئىبارەتتۇر. چۈنكى بۇ زەھەرلىك مۇھىتتا ئىنسانلارنىڭ كېسەل بولىشى ياكى تۇيۇقسىز يۈز بېرىدىغان ئاپەتلەر بىلەن ئۆلۈپ كېتىشى ۋاقىت مەسىلىسىدۇر. شۇڭلاشقا «ھەكىم ئىزدا» داۋاملىق تەكىتلەۋاتقان ئىدىيە بولسا ساغلاملىقنىڭ بىر پۈتۈنلۈكىدۇر. يەنى جىسمانىي، ئەقلىي، ئەخلاقىي ۋە روھىي ساغلاملىقتىن تەشكىل تاپقان شەخسى ساغلاملىق بىلەن مۇھىت، ئىجتىمائىي ۋە كائىنات ساغلاملىقتىن ئىبارەت بولغان كوللېكتىپ ساغلاملىقنىڭ بى
Devamı

تائام تۇزسىز، تۇرمۇش تەمسىز بولۇپ قالمىسۇن

  تۇز ئىنسان ۋە تەبىئەتنىڭ ئۆز ماددىسى بولۇپ، ئېكولوگىيىلىك ۋە فزولوگىيلىك تەڭپۇڭلۇق بۇ تۇز ئۈستىگە قۇرۇلغان بولغاچقا تۇزسىز دېڭىز سېسىپ كەتسە، تۇزسىز ئىنسان ئۆلۈپ كېتىدۇ. تۇزنىڭ مۇھىملىقىدىن ئىنسانلار تارىختا بۇ ئاق ئالتۇن ئۈچۈن قان تۆككەن، ئەجدادلىرىمىز تۇزنى ئۇلۇغلاپ سەمىمىيەتسىز، خىيانەتچى ئادەملەرنى تۇزكور دەپ تەرىپلىگەن. بۈگۈن بولسا ئىنسانلار بۇ تۇزنىڭ ئۆزىگە تۇزكورلۇق قىلغاچقا ئىش قوشۇلغان بۇ ئىسمى تۇز ئاق ماددىنىڭ دەردىدىن ئىنسان قان قۇسماقتا. ئاتا - بوۋىلىرىمىز ئاقسىل مەنبەسى بولغان گۆشلەرنى بۇ تۇز بىلەن تۇزلاپ بۇزۇلۇپ قىلىشتىن ساقلىغان بولسا، شۇئان ئىنساندىن ئىبارەت بۇ گۆش پارچىسى  تەبىئىيلىكى، كرىستاللىقى بۇزۇلغان تۇزلارنى ئىستېمال قىلىش بىلەن مەيدانغا كەلگەن قان بېسىمى ۋە ئۇنىڭ ئەگەشمە كېسەللىكلىرى بىلەن  ئاسانلا كۆكۈرۈپ قالماقتا. مېدىتسىنا دۇنياسىمۇ سەۋەبنى تۇزغا ئاتىپ ئۆزىنىڭ قان بېسىمىنى داۋالاش ۋە ئۇنىڭ مېڭىگە قان چۈشۈش، مېڭە قان - تومۇر توسۇلۇش ، يۈرەك تىقىلمىسى، بۆرەك زەئىپلىشىش قاتارلىق ئەگەشمە كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئىلىشتىكى مەغلۇبىيەتلىرىنى يوشۇرسا، ئەڭ ئاساسلىق
Devamı

ھەكىم ئىزى 3 ياشتا

  ۋاقىت ئالدىراڭغۇ ساقلاپ تۇرمايدۇ، يىللار شۇ ۋاقىتنىڭ ئەڭ چوڭ ئوغرىسى. ئاققان سۇلار، ئاققان تاڭلار قايتىلانمايدۇ، يورغى يىللار ئۆمۈرنىڭ يامان ئوغرىسى. 1 ھەقىقەتەن يىللار ئاققان سۇدەك ئۆتمەكتە . ئاخىرقى زاماننىڭ ئالامىتى نېمە، يىللار ئايلاردەك، ئايلار كۈنلەردەك، كۈنلەر بولسا سائەتلەردەك ئاجايىپ تىز ۋە بەرىكەتسىز ئۆتۈپ، ئىنسان ئۆمۈرنى ئوغۇرلىماقتا. تېخى ئۈلۈشكۈن تۇغۇلغان « ھەكىم ئىزى » شائىر دېگەندەك < تۈنۈگۈن ئۆمىلەپ، ھە بۈگۈن مېڭىپ يۈرىدۇ >.  ئۈچ يىل مۇقەددەم ئۆمۈرنىڭ قىسقا، ئۆلۈمنىڭ يېقىندا ئىكەنلىكىدىن ئىبارەت رېئاللىقىنى كۆزدە تۇتۇپ، بۇ ھايات چۆلىگە ئىز، يىرتىلغان كالېندارلارنىڭ ئارقىسىغا گۈزەل خاتىرە قالدۇرۇش ، ئەڭ مۇھىمى، كېسەللىكلەرنىڭ ئۆمۈرنىڭ بەرىكىتىنى تېخىمۇ قاچۇرماسلىقى، خەلقىمىزنىڭ ساقلىقىغا ساقلىق، بىتاپلىقىغا چارە، تۇرمۇشىغا خۇشاللىق ۋە ئۈمىت  بولۇش مەقسىتىدە گۈزەل غايە، پاك نىيەت بىلەن يولغا چىققان ئىدۇق. مەقسىتىمىز ئەل مىساقتىن بىرى پەقەتلا ئىنسانىيەتنىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن تىرىشقان ھەكىملەرنىڭ ئىزىنى سۈرۈپ، ئىنسانىيەت ساغلاملىق تارىخىنىڭ تەجرىبىسىدىن ئۆتكەن
Devamı